Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT), ook wel omschreven als Aandachtgerichte Cognitieve Therapie, richt zich specifiek op het ontwikkelen van een andere houding tegenover problemen.

 

Er is namelijk steeds meer bewijs dat een afwijzende houding tegen negatieve innerlijke (lichamelijke) ervaringen. Zoals lichaamssignalen, gevoelens en gedachten, een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van psychische problemen.

In meerdere mate zien we het vooral terug bij mensen die te kampen hebben met gevoelens van neerslachtigheid (depressie), mensen met gegeneraliseerde angst en mensen met traumatische ervaringen. Maar ook voor mensen met dwangmatige gedachten of handelingen. Vaak willen mensen met deze problematiek in sterke mate de controle behouden en mogen zij van zich zelf niet voelen wat het lichaam hen aangeeft. Het moet weg gaan of gecompenseerd worden. Het toelaten of accepteren van lichamelijke sensaties met de daarbij gepaarde angst maakt dat het beeld in stand blijft.

Soms begint dit al heel onschuldig. Iemand heeft een beetje hoofdpijn en wil dit even niet voelen omdat het niet uitkomt of omdat het gevoel er niet mag zijn. Om dit te reduceren wordt er paracetamol (of andere pijnstiller) ingenomen om het gevoel weg te nemen en de controle te behouden. Nu is het niet zo dat daar geen gebruik van gemaakt mag worden. Toch is het wel een klein voorbeeld van hoe ‘we’ ons zelf niet toestaan om ons gewaar te mogen worden van lichamelijke sensaties, laat staan de functie daarvan te begrijpen.

Hoofdpijn kan uiteraard verschillende oorzaken hebben, maar de meest voorkomende is toch vaak omdat we ons te veel hebben ingespannen of te druk hebben gemaakt. Dit is dus een teken van je lijf dat je het eigenlijk rustiger aan zou moeten doen. Alleen komt het nu even niet uit en accepteer je de situatie niet zoals die werkelijk is. De situatie moet veranderd worden en het liefst meteen.

 

Mindful zijn

Nu bestaan er heel wat verschillende ideeën over mindfulness. Niet in de laatste plaats omdat het soms een ‘zwevend’ karakter zou hebben. Het heeft nog te vaak een geiten wollen sokken imago. Vaak wordt er dan gesproken over het meditatieve deel van mindfulness. Maar mindfulness is veel breder dan dat en zeker wanneer het gecombineerd wordt met een stuk uit de cognitieve therapie. Gelukkig is er dan ook steeds vaker aandacht voor dat wat je denkt en de gevoelens die dat bij je oproepen. Met andere woorden de verbinding tussen lichaam en geest.

Klinisch- en neuropsychologen weten dat het voor ons brein niet uitmaakt of we ons in een spannende of gevaarlijke situatie bevinden of dat we denken in een spannende of gevaarlijke situatie te zijn. Het signaal dat afgegeven wordt van ons hoofd naar het lichaam is veelal hetzelfde waardoor het ongemakkelijke of angstige gevoel de overhand krijgt. In die zin wordt de kracht van ons brein nogal eens onderschat.

Zo ook de dingen die we om ons heen meemaken. En dat zijn er nog al wat, want we worden dagelijks overspoeld met een enorme hoeveelheid aan informatie. Het verwerken van die informatie heeft invloed op ons bewustzijn. Zeker wanneer we dingen als waar of als onrechtvaardig aannemen. Mensen die vinden dat dingen niet zouden mogen gebeuren of eigenlijk anders zouden moeten zijn, accepteren de situatie niet zoals die is. Ze ontwikkelen stress door in hun hoofd bezig te gaan met het herstellen van een beeld dat ze niet willen zien. Ook als dat in werkelijkheid al weer voorbij is of nog niet eens heeft plaatsgevonden.

Het gaat er hierbij niet om dat je dan maar alles goed moet vinden, het gaat er om dat je je er van bewust wordt hoeveel invloed gedachten op je gemoedstoestand hebben. Zeker wanneer je je hiermee veelvuldig bezig houdt.

 

Doe-modus versus zijn-modus

Hoe kan het toch dat veel mensen automatische gedachten hebben die niet bijdragen aan een gezond of gelukkig leven? Die oorzaak lijkt te liggen in onze hersenen. Het blijkt namelijk dat grofweg onze hersenen op 2 manieren denken; de doe-modus en de zijn-modus.

Wanneer we denken in de doe-modus dan kijken we naar de wereld zoals die volgens ons zou moeten zijn. Denken over hoe de wereld zou moeten zijn kan nuttig zijn wanneer je een bepaald doel wilt bereiken. Het is echter wel een ‘verkeerde’ manier van denken bij het oplossen van problemen. Vooral wanneer die problemen met jezelf te maken hebben. De doe-modus is constant opzoek naar het verschil tussen de huidige situatie en de gewenste situatie.

De doe-modus heeft altijd betrekking op iets wat nog niet goed genoeg is, iets wat nog niet af is. Bij bijvoorbeeld het maken van een schilderij of het in elkaar zetten van een kastje is dat niet zo erg. Maar voor het oplossen van een persoonlijk probleem ligt dat heel anders. Iemand zou constant met het idee kunnen leven dat hij op de een of andere manier nog niet goed genoeg is en pas gelukkig kan zijn als hij dat wel is. En zelfs als hij na lang en hard werken zijn doel heeft bereikt, zal hij toch nog teleurgesteld raken. Hij verwacht immers dat het bereiken van zijn doel geluk zal brengen. Vaak blijkt dat maar van korte duur.

Wanneer je merkt dat je afstand ervaart tussen hoe de realiteit is en hoe deze volgens jou zou moeten zijn, zit je in de doe-modus. In de doe-modus moet het probleem direct opgelost worden. Zolang dat niet lukt blijft het ontevreden of ongelukkige gevoel stand houden. Om dit gevoel te verminderen blijf je keer op keer aan de slag gaan met je problemen. Alle feiten worden nog maar weer eens in het hoofd op een rijtje gezet en je probeert nog maar eens het probleem op de een of andere manier op te lossen in je hoofd. “Als die ander nou maar even net anders had gereageerd, dan zou alles vast heel anders gelopen zijn”.

De doe-modus is gericht op het verkleinen van de afstand tussen de huidige situatie en de gewenste situatie. Op het moment dat deze situaties exact gelijk vallen, kun je je even gelukkig voelen. Maar wat heeft het je gekost om dat moment even te bereiken?

De zijn-modus is een andere manier waarop onze hersenen functioneren. De aandacht is niet gericht op hoe iets zou moeten zijn, maar met aandacht aanschouwen hoe de wereld daadwerkelijk is. Dit richt zich op het heden, het nu. De waarneming zoals je die nu ervaart.

Wat zie, hoor, proef, ruik, voel je NU? In de zijn-modus accepteer je de realiteit zoals die zich voor doet. De wereld om je heen veranderd nou eenmaal niet omdat je die liever anders zou willen zien. Daar waar je in de doe-modus ‘nee’ hebt gezegd tegen de realiteit, sta je er in de zijn-modus juist voor open.

Het is soms best triest te beseffen dat er een leven aan tijd voorbij kan gaan, terwijl je je steeds maar blijft richten op een (meestal negatief) stuk uit je leven. Leven in het hier en nu betekent dat je op ieder moment het volle rendement uit iedere ervaring haalt. En dat maakt het leven een stuk prettiger en eenvoudiger.

 

 

Wil jij meer weten hierover? Neem dan contact op met Praktijk de Vrijgever.

 

Mail: info@devrijgever.nl